Belangrijkste boodschappen

Colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn zijn twee ontstekingsziektes van de darmen (in het Engels: Inflammatory Bowel Disease, IBD). IBD is een auto-immuunziekte die de darmen aantast, doordat het afweersysteem van het lichaam ten onrechte gezonde cellen, weefsels en organen aanvalt.

- Fecale transplantatie (ook wel stoelgang- of poeptransplantatie genoemd) kan het aantal mensen, met actieve colitis ulcerosa die de ziekte onder controle krijgen, verhogen. Zij hebben minder klachten (klinische remissie) en bij onderzoek zien de darmen er beter uit (endoscopische remissie). Fecale transplantatie heeft mogelijk weinig tot geen effect op het aantal bijwerkingen (ongewenste gebeurtenissen die schade veroorzaken bij de persoon).

- Het bewijs was zeer onzeker over de kans op ernstige bijwerkingen en over verbetering van de kwaliteit van leven als fecale transplantatie werd gebruikt om actieve colitis ulcerosa onder controle te krijgen.

- Het bewijs was ook erg onzeker over of het gebruik van fecale transplantatie voor een verbetering zorgt bij mensen met een actieve ziekte van Crohn en of de verbetering behouden blijft bij mensen met colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn.

- Fecale transplantatie is een behandeling die in ontwikkeling is. Verder onderzoek is nodig om de voordelen en risico's ervan te evalueren bij zowel volwassenen als kinderen met actieve colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn. Onderzoek is ook nodig om te evalueren of fecale transplantatie gebruikt kan worden om colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn langdurig onder controle te houden.

Wat is een ontstekingsziekte van de darmen?

Colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn zijn twee ontstekingsziektes van de darmen. Ze kunnen gewichtsverlies, buikpijn en bloedverlies veroorzaken als gevolg van ontstekingen (pijn en zwelling) in het maagdarmkanaal. Naar schatting lijden wereldwijd 6,8 miljoen mensen aan deze aandoeningen. De precieze redenen waarom mensen een ontstekingsziekte van de darmen krijgen, moeten nog worden vastgesteld. Er wordt gedacht aan een ingewikkeld samenspel tussen het afweersysteem, de celwanden van het darmkanaal, de omgeving waarin iemand leeft, en de bacteriën in de darmen (het microbioom). Dit kan leiden tot een abnormale ontstekingsreactie bij mensen die daar genetisch gevoelig voor zijn. Er zijn aanwijzingen dat een ongezonde samenstelling van de darmbacteriën kan bijdragen aan het ontstaan van een ontstekingsziekte van de darmen. Het verbeteren van deze samenstelling kan mogelijk helpen om de ontsteking onder controle te krijgen. Bij fecale transplantatie wordt ontlasting van een gezonde donor aan een patiënt geven. Dit wordt ook wel fecale microbiota transplantatie (FMT) genoemd. Fecale transplantatie kan een gezond evenwicht van de darmbacteriën herstellen en IBD-gerelateerde ontstekingen onder controle houden, zowel tijdens actieve ziekte (remissie-inductie) als op de lange termijn (remissiebehoud).

Wat wilden we onderzoeken?

We wilden de voordelen en risico's van fecale transplantatie voor de behandeling van ontstekingsziekte van de darmen (colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn) onderzoeken.

Wat hebben we gedaan?

We zochten in meerdere databases naar gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken (RCT's) die fecale transplantatie vergeleken met controlebehandelingen voor ontstekingsziekte van de darmen. De onderzoeksopzet van RCT's wordt gezien als de beste manier om te evalueren of een behandeling werkt. We combineerden waar mogelijk de gegevens van meerdere onderzoeken en beoordeelden ons vertrouwen in het bewijs op basis van factoren zoals onderzoeksmethoden, de mate waarin deelnemers zich bewust waren van de behandeling die ze kregen, en de grootte van de steekproeven.

Wat hebben we gevonden?

Tien onderzoeken (negen bij volwassenen en één bij kinderen) toonden aan dat fecale transplantatie bij mensen met actieve colitis ulcerosa mogelijk vaker verbetering van klachten (klinische remissie) en verbetering die te zien is bij darmonderzoek (endoscopische remissie) geeft. Fecale transplantatie lijkt weinig tot geen verschil te maken in het aantal bijwerkingen. De gegevens over de kans op ernstige bijwerkingen en verbetering van de kwaliteit van leven waren zeer onzeker. Er konden daarom geen conclusies worden getrokken over deze uitkomsten.

Twee onderzoeken keken naar het gebruik van fecale transplantatie voor het behouden van verbetering bij volwassenen met colitis ulcerosa die al onder controle was. Over het geheel genomen was het bewijs erg onzeker over het gebruik van fecale transplantatie om verbetering (klinische of endoscopische remissie) te behouden bij colitis ulcerosa die onder controle was. Het bewijs was ook onzeker over het bijbehorende risico op bijwerkingen en verbetering van de kwaliteit van leven.

Geen van de onderzoeken gaven informatie over het gebruik van fecale transplantatie voor het onder controle krijgen van een actieve ziekte van Crohn.

Eén onderzoek rapporteerde gegevens over het gebruik van fecale transplantatie voor het behoud van verbetering bij volwassenen met de ziekte van Crohn die onder controle was. Het bewijs was zeer onzeker over de voordelen en risico's van fecale transplantatie bij het behouden van verbetering van klachten.

De onderzoeken waren verschillend in hun methoden, doseringen en frequenties van fecale transplantatie, evenals de soorten donoren en de ernst van de ziekte aan het begin van het onderzoek. De manieren waarop de fecale transplantatie gegeven werd, waren capsules via de mond, nasoduodenale buis (een buis die van de neus via de maag naar de dunne darm gaat), rectale klysma's (spoeling via de anus), colonoscopie (een buis die via de anus in de dikke darm wordt ingebracht), en combinaties van deze methoden.

Wat zijn de tekortkomingen van het bewijs?

Ons vertrouwen in het bewijs was beperkt vanwege het kleine aantal deelnemers, bezorgdheid over de manier waarop de onderzoeken zijn uitgevoerd, en verschillen in het effect tussen onderzoeken voor sommige analyses. Er zijn aanvullende onderzoeken nodig om de voordelen en risico's van fecale transplantatie bij volwassenen en kinderen met ontstekingsziekte van de darmen te bepalen.

Hoe up-to-date is het bewijs?

Dit literatuuroverzicht is een update van ons vorige literatuuroverzicht dat in 2018 werd gepubliceerd. Het bewijs is up-to-date tot 22 december 2022.