پیام‌های کلیدی
- مداخلات روانی‌اجتماعی حمایت‌کننده از شیردهی ممکن است از بروز برخی موارد افسردگی پس‌از زایمان در مادران، یک تا سه ماه پس‌از دریافت حمایت، پیشگیری کرده و طول مدت شیردهی را هفت تا 12 ماه پس‌از دریافت حمایت افزایش دهند. شواهد در مورد تاثیر مداخله بر دیگر پیامدهای سلامت روان و شیردهی بسیار نامشخص است.
- شواهد در مورد تاثیر مداخلات جایگزین تغذیه با شیر مادر (به‌ویژه، ذهن‌آگاهی (mindfulness)) بر افسردگی پس‌از زایمان و دیگر پیامدهای سلامت روان و شیردهی بسیار نامشخص است.
- بروز هیچ‌گونه عارضه جانبی که مستقیما مرتبط با مداخلات باشند، در مطالعات ذکر نشد، اما در اکثر مطالعات، ما نمی‌دانستیم که این پیامد اندازه‌گیری شده بود یا خیر.
- مطالعات مداخله‌ای در شیردهی در آینده باید با دقت زیادی انجام شوند تا خطر سوگیری آن‌ها کاهش یابد و باید به‌اندازه کافی بزرگ باشند تا تفاوت بین مادران را از نظر سلامت روان آن‌ها تشخیص دهند.
افسردگی پس‌از زایمان چیست؟
افسردگی پس‌از زایمان یک مشکل در سلامت روان است که پس‌از زایمان رخ می‌دهد و با خلق‌وخوی افسرده یا از دست دادن لذت یا علاقه به فعالیت برای مدت طولانی مشخص می‌شود. این وضعیتی است که می‌تواند تاثیر جدی بر مادر، نوزاد و خانواده به‌طور کلی داشته باشد.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
هدف ما آن بود که بدانیم مداخلات حمایت از شیردهی که افسردگی را هدف قرار می‌دهند، بهتر از مراقبت‌های استاندارد پس‌از زایمان برای پیشگیری از افسردگی پس‌از زایمان و کاهش نشانه‌های افسردگی پس‌از زایمان بود یا خیر. ما هم‌چنین خواستیم بدانیم که مداخلات حمایت از شیردهی عوارض جانبی مضری داشتند یا خیر.
ما چه‌کاری را انجام دادیم؟
در جون 2024، مروری را بر متون علمی برای یافتن کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (مطالعاتی که در آن‌ها شرکت‌کنندگان به‌طور تصادفی به دو گروه مداخله یا کنترل تقسیم شدند) انجام دادیم تا ببینیم مداخلات حمایت از شیردهی توانستند از افسردگی پس‌از زایمان پیشگیری کنند یا خیر. مرور ما شامل 10 مطالعه است، که از این میان نه مورد، مادران دریافت‌کننده حمایت روانی‌اجتماعی (ترکیبی از آموزش، کمک روان‌شناختی و حمایت اجتماعی) و یک مطالعه مداخله‌ای را برای کاهش استرس و ارتقای آرامش، ارزیابی کردند. در مجموع، 10 مطالعه شامل 1573 شرکت‌کننده و در شش کشور مختلف انجام شدند: دو مورد در ایالات متحده، دو مورد در کانادا، سه مطالعه در چین، یک مطالعه در ایران، یک مورد در اسپانیا و یک مورد در آفریقای جنوبی.
ما علاقه‌مند بودیم که بدانیم مداخلات شیردهی توانستند از بروز افسردگی پیشگیری کرده یا نشانه‌های افسردگی را کاهش دهند، و عوارض جانبی مضری را ایجاد کردند یا خیر. ما هم‌چنین علاقه‌مند بودیم که بدانیم مداخلات شیردهی توانستند بر اضطراب و استرس مادر تاثیر بگذارند، مادران چه مدت شیردهی داشته و تا چه اندازه از شیردهی رضایت داشتند، و هم‌چنین چه تعداد از نوزادان فقط با شیر مادر تغذیه شدند.
نتایج اصلی
ما 10 مطالعه را شامل 1573 مادر در این مرور وارد کردیم. نه مورد از مطالعات مداخلات روانی‌اجتماعی شیردهی و یک مطالعه یک مداخله جایگزین شیردهی را بررسی کردند.
مداخلات روانی‌اجتماعی حمایت از شیردهی ممکن است از بروز برخی موارد افسردگی پس‌از زایمان که مدت کوتاهی پس‌از ارائه حمایت اندازه‌گیری شدند، پیشگیری کنند. با این حال، مشخص نیست مداخلات روانی‌اجتماعی شیردهی تاثیری بر کاهش نشانه‌های افسردگی دارند یا خیر.
مداخلات روانی‌اجتماعی حمایت از تغذیه با شیر مادر ممکن است نشانه‌های اضطراب را کاهش دهند، اگرچه شواهد بسیار نامشخص است. ما تفاوتی را بین مادرانی که مداخلات حمایت از شیردهی را دریافت کرده یا دریافت نکردند، از نظر اینکه نوزادان خود را به‌طور انحصاری با شیر خود تغذیه کردند (همانطور که تا شش ماهگی توصیه شد) یا خیر، پیدا نکردیم. شواهد این پیامد نیز بسیار نامشخص است. ما شواهدی را با قطعیت پائین یافتیم که مداخلات روانی‌اجتماعی شیردهی ممکن است طول مدت شیردهی را در درازمدت افزایش دهند. مطالعات مداخلات روانی‌اجتماعی شیردهی، استرس را اندازه‌گیری نکردند.
مشخص نیست مداخلات جایگزین حمایت از تغذیه با شیر مادر، به‌ویژه ذهن‌آگاهی (mindfulness)، تاثیری بر پیشگیری از افسردگی یا کاهش اضطراب یا استرس داشتند یا خیر. تغذیه انحصاری با شیر مادر و مدت شیردهی اندازه‌گیری نشدند.
هیچ تاثیر مضر مرتبط با هریک از مداخلات رخ نداد. برای اکثر مطالعات، ما نمی‌دانیم به این دلیل است که هیچ موردی وجود نداشت یا به این دلیل که اندازه‌گیری یا گزارش نشدند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
شواهد برای مداخلات حمایت از شیردهی برای پیشگیری از بروز افسردگی پس‌از زایمان محدود است. این یافته که مداخلات روانی‌اجتماعی حمایت از شیردهی ممکن است از بروز برخی موارد افسردگی پس‌از زایمان در مدت کوتاهی پس‌از ارائه حمایت پیشگیری کنند، از یک مطالعه کوچک به دست آمد. ما این یافته را با «قطعیت پائین» در نظر گرفتیم. شواهد مبنی بر اینکه مداخلات حمایت از شیردهی ممکن است طول مدت شیردهی را افزایش دهند، نیز از یک مطالعه و با قطعیت پائین به دست آمد. برای همه پیامدهای دیگر، شواهد بسیار نامشخص است.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد براساس جست‌وجوهای انجام شده برای یافتن مطالعات در جون 2024 است.
شواهدی با قطعیت پائین وجود دارد که مداخلات روانی‌اجتماعی شیردهی ممکن است در کوتاهمدت از افسردگی پس‌از زایمان پیشگیری کرده و در طولانی‌مدت، طول مدت شیردهی را افزایش دهند. شواهد در مورد تاثیر مداخلات روانی‌اجتماعی شیردهی بر دیگر پیامدها بسیار نامشخص است.
شواهد در مورد تاثیر مداخلات جایگزین شیردهی بر افسردگی پس‌از زایمان یا دیگر پیامدها بسیار نامشخص است.
مطالعات واردشده هیچ عارضه جانبی مستقیما مرتبط با مداخلات را گزارش نکردند، اما مشخص نیست که این پیامد در اکثر مطالعات اندازه‌گیری شد یا خیر.
کارآزمایی‌های آتی از مداخلات شیردهی باید با دقت انجام شوند تا خطر سوگیری آن‌ها کاهش یابد، و باید به‌اندازه کافی بزرگ باشند تا تفاوت‌های میان مادران را در سلامت روانی آن‌ها تشخیص دهند.
افسردگی پس‌از زایمان یک اختلال ناتوان‌کننده سلامت روان است، که تقریبا در 6% تا 13% از زنانی که در کشورهای با درآمد بالا زایمان می‌کنند، رخ می‌دهد. این وضعیت یک عامل درد و رنج بزرگ برای زنان بوده و می‌تواند عواقب طولانی‌مدتی برای رشد و تکامل کودک داشته باشد. افسردگی پس‌از زایمان می‌تواند تاثیر منفی بر مدت شیردهی و تغذیه انحصاری با شیر مادر بگذارد. بااین‌حال، تجربه مثبت زودهنگام و ادامه‌دار شیردهی ممکن است خطر ابتلا به افسردگی پس‌از زایمان را کاهش دهد. مداخلات شیردهی که طول مدت و تغذیه انحصاری با شیر مادر را افزایش می‌دهند، ممکن است به پیشگیری یا کاهش نشانه‌های افسردگی پس‌از زایمان کمک کنند.
هدف اولیه این مرور، ارزیابی تاثیر (مزایا و مضرات) مداخلات حمایتی تغذیه با شیر مادر، در مقایسه با مراقبت‌های استاندارد پری‌ناتال، بر بروز افسردگی پس‌از زایمان در مادر بود.
هدف ثانویه، ارزیابی این سوال بود که مداخلات حمایتی تغذیه با شیر مادر بر نشانه‌های افسردگی تاثیر داشت یا خیر، و اینکه تاثیر آن به مدت و تغذیه انحصاری با شیر مادر بستگی داشت یا خیر.
ما CENTRAL (Wiley)؛ MEDLINE ALL (Ovid)؛ Embase (Ovid)؛ PsycINFO (Ovid)؛ CINAHL Complete (Ebsco) و چندین بانک اطلاعاتی کتاب‌شناختی (bibliographic) و پایگاه ثبت کارآزمایی دیگر را جست‌وجو کردیم. جست‌وجوی اخیر در جون 2024 انجام شد.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) که مداخلات آموزشی، روانی‌اجتماعی، دارویی، جایگزین (هر نوع مداخله حمایت از شیردهی که باعث آرامش و کاهش استرس می‌شود) یا مداخلات گیاهی حمایت از شیردهی را با هدف پیشگیری یا کاهش افسردگی پس‌از زایمان ارزیابی کردند، واجد شرایط ورود بودند.
هر عنوان و چکیده‌ای که شناسایی شد، توسط دو نویسنده به‌طور مستقل از هم غربالگری شد. سپس دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم متن کامل مقاله را بررسی کردند تا تصمیم بگیرند که مطالعه معیارهای ورود را داشت یا خیر. در این صورت، آن‌ها داده‌ها را از مطالعات واردشده با استفاده از نرم‌افزار Covidence استخراج کردند. دو نویسنده مرور نیز به‌طور جداگانه خطر سوگیری (bias) هر مطالعه را با استفاده از ابزار RoB 2 بررسی کردند. در صورت لزوم برای دریافت اطلاعات بیشتر با نویسندگان مطالعه تماس گرفتیم. متاآنالیزها (meta-analyses) را با استفاده از مدل اثرات تصادفی (random-effects) انجام دادیم.
تعداد 10 RCT را با 1573 شرکت‌کننده وارد این مرور کردیم. افسردگی با استفاده از مقیاس افسردگی پس‌از زایمان ادینبورگ (Edinburgh Postnatal Depression Scale; EPDS) در تمام مطالعات اندازه‌گیری شد، که در آن نمرات بین 0 و 30 (نمرات بالاتر نشان‌دهنده نشانه‌های افسردگی بیشتر است) قرار داشتند. مطالعات از نمره بیش از 10 به عنوان نقطه برش (cut-off) برای تشخیص افسردگی استفاده کردند.
پیامد اولیه
مشخص نیست مداخلات روانی‌اجتماعی برای شیردهی، تاثیری بر بروز افسردگی پس‌از زایمان بلافاصله پس‌از مداخله داشته است یا خیر (RR: 0.78؛ 95% CI؛ 0.23 تا 2.70؛ 1 مطالعه، 30 شرکت‌کننده)، اما شواهدی را با قطعیت پائین یافتیم که مداخلات روانی‌اجتماعی شیردهی می‌توانند از بروز افسردگی پس‌از زایمان در کوتاهمدت (یک تا سه ماه) پس‌از مداخله پیشگیری کنند (خطر نسبی (RR): 0.37؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.14 تا 0.93؛ 1 مطالعه، 82 شرکت‌کننده).
مشخص نیست مداخلات جایگزین شیردهی تاثیری در پیشگیری از بروز افسردگی پس‌از زایمان بلافاصله پس‌از مداخله داشته یا خیر (RR: 0.64؛ 95% CI؛ 0.27 تا 1.54؛ 1 مطالعه، 60 شرکت‌کننده). نقطه زمانی کوتاهمدت اندازه‌گیری نشد.
پیامدهای ثانویه
مشخص نیست مداخلات روانی‌اجتماعی شیردهی تاثیری بر کاهش نشانه‌های افسردگی بلافاصله پس‌از مداخله داشته یا خیر (تفاوت میانگین (MD): 0.67-؛ 95% CI؛ 1.63- تا 0.28؛ 4 مطالعه، 512 شرکت‌کننده). شواهدی با قطعیت بسیار پائین نشان داد مداخلات روانی‌اجتماعی شیردهی توانستند نشانه‌های اضطراب را بلافاصله پس‌از مداخله کاهش دهند، همانطور که با Zung Self-rating Anxiety Scale (SAS) اندازه‌گیری شد، که در آن نمرات بین 45 و 59 از 80 در SAS نشان‌دهنده اضطراب خفیف تا متوسط، نمرات بین 60 و 74 حاکی از اضطراب شدید و نمرات > 75 سطوح شدید اضطراب شدید را نشان دادند (MD: -2.30؛ 95% CI؛ 4.36- تا 0.24-؛ 1 مطالعه، 100 شرکت‌کننده). تفاوتی در میزان تغذیه انحصاری با شیر مادر بلافاصله پس‌از مداخله بین افرادی که مداخله روانی‌اجتماعی شیردهی یا مراقبت استاندارد را دریافت کردند، وجود نداشت، اما شواهد بسیار نامشخص است (RR: 1.20؛ 95% CI؛ 0.96 تا 1.51؛ I 2 = 29%؛ 571 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). ما شواهدی را با قطعیت پائین یافتیم که یک مداخله روانی‌اجتماعی شیردهی ممکن است طول مدت شیردهی را در طولانی‌مدت افزایش دهد (RR: 1.64؛ 95% CI؛ 1.08 تا 2.50؛ 129 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین).
برای مقایسه مداخله جایگزین تغذیه با شیر مادر در مقابل مراقبت استاندارد (که فقط در یک مطالعه مورد ارزیابی قرار گرفت)، هیچ تفاوتی بین گروه‌ها بلافاصله پس‌از مداخله در اضطراب اندازه‌گیری شده با State-Trait Anxiety Inventory (STAI)؛ محدوده 20 تا 80؛ نمرات بالاتر نشان‌دهنده نشانه‌های شدیدتر اضطراب (MD: 1.80؛ 95% CI؛ 9.41- تا 13.01؛ 60 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین)، یا در استرس اندازه‌گیری شده با Perceived Stress Scale (PSS)-NICE؛ محدوده 1 تا 230، نمرات بالاتر نشان‌دهنده سطوح بالاتر استرس (MD: 1.90؛ 95% CI؛ 10.28- تا 14.08؛ 60 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین) وجود نداشت، اما شواهد بسیار نامشخص است.
هیچ عارضه جانبی مرتبط با خود مداخله در هیچ‌یک از کارآزمایی‌ها بیان نشد، اما برای اکثر مطالعات، نمی‌دانیم به این دلیل است که هیچ موردی رخ نداد یا به این دلیل که اندازه‌گیری یا گزارش نشدند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.